سردرد یكی از نشانه‌های شایع انواع بیماری‌ها به حساب می‌آید؛ از یك سرماخوردگی ساده گرفته تا تومورها و خونریزی‌های مغزی همگی می‌توانند سردرد ایجاد كنند. بعضی سردردها آنقدر آزاردهنده هستند كه زندگی‌مان را مختل می‌كنند اما در عین حال بی‌خطر هم محسوب می‌شوند.
در مقابل، بعضی سردردها ممكن است خیلی آزاردهنده نباشند اما جان‌مان را به خطر بیندازند. اگر كنجكاو شده‌اید كه بدانید سردردهای خطرناك و بی‌خطر چه علائمی دارند و چگونه برطرف می‌شوند، حتما این مقاله را بخوانید. دكتر علیرضا یاراحمدی، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب معتقد است سردرد یك بیماری نیست بلكه یك نشانه محسوب می‌شود. این متخصص به شما می‌گوید كه از میان نشانه‌هایی كه با سردردتان همراه می‌شود، كدام‌یك زندگی‌تان را تهدید می‌كند. در پایان نیز، دكتر علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی از یافته‌های این مکتب برای درمان سردرد می‌گوید.
خوش‌خیم اما آزاردهنده!
سردردهای خوش‌خیم و آزاردهنده ممكن است برای سال‌ها آسایش بیمار را تهدید كنند اما خطرناك نیستند؛ از جمله میگرن كه شایع‌ترین نوع سردرد است و درصد بالایی از خانم‌ها در سن باروری آن را تجربه می‌كنند. از دیگر سردردهای غیر خطرناك می‌توان به سردرد تنشی، خوشه‌ای، نورالژی و جرقه زننده، سردردهای مزمن روزانه، سردرد پیوسته در نیمه سر و. . . اشاره كرد كه همگی به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شوند.
این درد خبر می‌كند!
یكی از شایع‌ترین دلایل سردرد، حملات میگرن است. شیوع میگرن در خانم‌ها تقریبا سه برابر آقایان است و می‌توان گفت دو درصد از افراد جامعه به آن مبتلا هستند. به عبارتی از هر 100 نفر دو نفر میگرن دارند. این سردرد معمولا در یك نیمه از سر ایجاد می‌شود و ضربان‌دار است. البته ممكن است از یك نیمه سر آغاز شود و بعد تمام سر را درگیر كند. همچنین ممكن است در ناحیه دور چشم یا خود چشم باعث درد شود طوری كه خیلی از بیماران به اشتباه نزد چشم‌پزشك می‌روند. گاهی اوقات درد تا جلو یا پشت گردن و گوش هم پیش می‌رود.
بعضی‌ها نیز با شروع آن دچار حالت تهوع و استفراغ می‌شوند. گروهی هم با استفراغ كردن دردشان پایان می‌یابد. افراد مبتلا به میگرن معمولا از نور، بوهای تند مثل بوی دود و وایتكس، صداهای بلند و مكان‌های شلوغ دوری می‌كنند. بعضی نیز دچار اسهال یا سبكی سر می‌شوند. در صورتی كه میگرن بیشتر از 15 روز در ماه طی سه ماه متوالی ایجاد شود، مزمن نامیده می‌شود اما اگر میزان حملات آن كمتر از این حد باشد و فقط در یك دوره خاصی از سال، برای مثال یك هفته در ماه یا یك ماه در سال ایجاد شود، میگرن غیرمزمن نامیده می‌شود. بسیاری از مبتلایان پیش از شروع درد احساساتی را تجربه می‌كنند؛ برای مثال بعضی‌ها ممكن است جرقه نور در یكی از چشم‌های‌شان ببینند و بینایی‌شان مختل شود.
بعضی‌ها نیز ممكن است دچار حالت‌هایی مثل دلشوره زدن و. . . شوند. چنین میگرنی كلاسیك نام دارد و خیلی شایع نیست درصورتی كه میگرن شایع مستقیما بدون این علائم شروع می‌شود.
غذاهایی كه سردرد می‌آورند!
میگرن درمان قطعی دارد. در واقع درمان آن بر سه اصل استوار است. یكی از مسائل مهم در این زمینه اجتناب از خوردن خوراكی‌هایی است كه سردرد میگرنی را تشدید می‌كنند؛ از جمله مواد غذایی حاوی نیترات، سوسیس، كالباس، گوشت‌های دودی و نمك‌سود شده، كافئین، قهوه، نسكافه، شكلات تیره، نوشابه كوكا، غذاهای كنسروی حاوی مواد نگهدارنده و گاهی هم مركبات، دوغ و مواد تخمیری مثل پنیرهایی كه ماه‌ها در شرایط تخمیری به دست می‌آیند. البته بعضی بیماران با مصرف یك فنجان قهوه احساس می‌كنند سردردشان در لحظه كم می‌شود اما به هر حال مصرف آن توصیه نمی‌شود.
میگرنی‌ها باید همیشه دارو بخورند؟
درمان دارویی میگرن به دو بخش تقسیم می‌شود؛ بخش اول درمان دارویی برای كنترل حمله میگرن است كه معمولا در موارد شدید میگرن به صورت خوراكی یا تزریقی تجویز می‌شود. گاهی اوقات داروهای ضداستفراغ هم در فاز حاد بیماری كاربرد دارد و بخش دوم درمان پیشگیرانه است. در واقع بعضی بیماران میگرنی باید داروهایی را مثل تركیبات ضد افسردگی سه حلقه‌ای به صورت دائمی مصرف كنند تا از حملات بعدی میگرن پیشگیری كرده باشند. این درمان‌ها معمولا باید شش تا 9 ماه ادامه پیدا كند.
بعد از آن به تدریج دارو قطع می‌شود. به‌طور كلی درمان پیشگیرانه در سه حالت تجویز می‌شود؛ یكی اینكه اگر حملات میگرن بیشتر از چهار حمله در ماه یا بیشتر از یک حمله در هفته باشد، دوم اینكه تعداد حملات میگرن كم باشد اما در عین حال همان تعداد كم بسیار شدید و آزاردهنده باشد و سوم اینكه سردرد دیگر به داروهای قبل جواب ندهد یا تغییر شكل و شدت دهد.
ورزش، سردرد را كاهش می‌دهد!
سومین اصل در درمان میگرن انجام ورزش روزانه (نیم‌ساعت در روز) است. ورزش كردن به اثربخشی داروها كمك می‌كند. یكی دیگر از راه‌های درمان غیردارویی، استفاده از طب سوزنی است. این شیوه می‌تواند تا 96 درصد بهبود ایجاد كند. روش‌های دیگر مثل بایوفیدبك و نوروفیدبك نیز به رفع میگرن كمك می‌كند زیرا كسانی كه میگرن دارند ممكن است تا حدی دچار بیماری‌های اعصاب و روان مثل افسردگی یا بیماری اضطرابی هم باشند.
وقتی مغز جرقه می‌زند. . . !
سردرد «نورالژی عصب سه‌قلو» معمولا به صورت جرقه زدن و شوك الكتریكی ایجاد می‌شود یعنی این‌طور نیست كه بیمار برای مثال یك ساعت درد داشته باشد بلكه فقط یك جرقه خیلی شدید و دردناك می‌زند و بعد خوب می‌شود. تحریك كردن و دست زدن به صورت هم این درد را تشدید می‌كند؛ حتی برخورد تیغ و ریش‌تراش هم می‌تواند در بعضی‌ها باعث این جرقه دردناك شود. سردرد نورالژی بیشتر در نیمه پایینی صورت اتفاق می‌افتد و یك‌طرفه است، معمولا هم در دهه پنجم و بالای 40 سالگی آغاز می‌شود. همچنین در خانم‌ها شایع‌تر است و ممكن است ارثی باشد. این سردرد جزء انواع خوش‌خیم است.
سرتان در حال منفجر شدن است؟!
سردرد تنشی یا هیجانی یكی دیگر از انواع سردردهای خوش‌خیم است كه معمولا در دهه سوم و چهارم زندگی و بر اثر انقباض عضلات ایجاد می‌شود. این سردرد معمولا دوطرفه است و پشت سر را درگیر می‌كند. گاهی اوقات نیز تا عضلات گردن پیش می‌رود و باعث گرفتگی گردن می‌شود كه این حس معمولا با ماساژ دادن و حمام داغ كمتر می‌شود. همچنین باعث می‌شود فرد احساس فشار یا انفجار در سر داشته باشد، با این حال گاهی ممكن است ضربان‌دار نیز باشد اما باعث تهوع و استفراغ نمی‌شود.
همچنین بیمار را از خواب بیدار نمی‌كند و باعث ترس از نور، بو و صدا نمی‌شود اما معمولا بی‌اشتهایی ایجاد می‌كند. سردرد تنشی اغلب كمتر از 12 روز در ماه اتفاق می‌افتد اما طول مدت آن خیلی زیاد است، برای مثال ممكن است از نیم‌ساعت تا یك هفته دائما سردرد وجود داشته باشد. این سردرد به‌شدت میگرن نیست و خود به انواع مزمن و غیرمزمن تقسیم می‌شود. نوع مزمن آن بیشتر از 15 روز در ماه طی سه ماه متوالی ایجاد می‌شود. بهترین درمان برای آن نیز داروهای مسكن است. درمان پیشگیرانه نیز اغلب با تركیبات ضدافسردگی سه حلقه‌ای صورت می‌گیرد. بایوفیدبك و ریلكسیشن هم می‌تواند به رفع آن كمك كند.
مردان چشم‌عسلی گوش به زنگ باشند!
سردرد خوشه‌ای نوعی دیگر از سردردهای خوش‌خیم است كه معمولا در دهه سوم زندگی آغاز می‌شود و شیوع آن در آقایان سه‌برابر خانم‌هاست. طول حملات این سردرد معمولا كوتاه‌تر و در حد 45 دقیقه تا دو ساعت است اما ممكن است طی یك روز یک تا سه بار اتفاق بیفتد. این سردرد به صورت یك خوشه در موقعیت زمانی خاصی از سال ایجاد می‌شود و بعد خود به خود رفع می‌شود. برای مثال ممكن است هر سال از اواسط دی‌ماه تا اواخر فروردین‌ماه ایجاد شود و بعد برای چند ماه خاموش بماند.
سردرد خوشه‌ای یك‌طرفه است و بیشتر اطراف چشم را می‌گیرد. همچنین همیشه همراه با سنگینی پلك، ترشح اشك از یك چشم و ترشح مخاط بینی در طرف درد است. این سردرد از میگرن شدیدتر است و باعث می‌شود فرد بی‌قرار باشد، دائم راه برود و نتواند بخوابد. در نیمی از موارد نیز همراه با تهوع است اما باعث استفراغ نمی‌شود. همچنین با مصرف سیگار و الكل تشدید می‌شود. این سردرد در كسانی كه زخم معده، روده و اثنی‌عشر دارند و همچنین در مردان چشم‌عسلی بیشتر رخ می‌دهد.
سردرد بعد از فعالیت جنسی نشانه چیست؟
گروه دیگری از سردردها فعالیتی هستند؛ برای مثال ممكن است با سرفه، ورزش یا رابطه زناشویی ایجاد شوند. این سردرد دوطرفه است و معمولا در پشت سر حس می‌شود. همچنین در آقایان شایع‌تر است و معمولا تا 30، 35 سالگی اتفاق می‌افتد. سردرد فعالیتی باید در اسرع وقت مورد بررسی قرار گیرد چراكه ممكن است نشانه تومور مغزی و بیماری‌های خطرناك باشد.
سردردی كه فقط موقع خواب می‌آید!
«سردرد خواب» نوعی دیگر از سردرد است كه افراد سالمند را درگیر می‌كند. سن درگیری آن معمولا 63 سالگی به بالاست. این درد معمولا در یك ساعت خاص از شبانه‌روز فرد را از خواب بیدار می‌كند و بین 15دقیقه تا سه ساعت طول می‌كشد. سردرد خواب نیز باید حتما توسط پزشك بررسی شود.
سردرد سالمندی را جدی بگیرید!
یكی دیگر از سردردهای مهم و بدخیم در سالمندان و افراد بالای 55 سال اختلال «آرتریت تمپورال» است. این سردرد بر اثر نوعی التهاب عروقی ایجاد می‌شود و معمولا یك‌طرفه در پیشانی و شقیقه‌هاست. از آنجایی كه این اختلال می‌تواند باعث سكته مغزی و كوری شود، باید حتما جدی گرفته شود. این سردرد باعث می‌شود عروق گیجگاه حالت التهابی، مارپیچی و برجسته پیدا كند و ضربان‌دار شود. همچنین درد با دست زدن روی عروق ناحیه شقیقه بیشتر می‌شود. تشخیص دقیق آن نیز خیلی راحت با آزمایش ESR (آزمایش سرعت رسوب خون) صورت می‌گیرد. درمان آن هم استفاده از كورتون است.
چه زمانی به پزشك مراجعه كنیم؟!
شاید از خود بپرسید علائم سردردهای خطرناك چیست و در صورت وقوع چه علائمی لازم است در اسرع وقت به پزشك مراجعه كنیم؟
اگر از خواب بیدارتان می‌كند
اگر سردرد آنقدر شدید باشد كه بیمار را از خواب بیدار كند یا اگر با انجام كارهایی كه فشار مغز را بالا می‌برد مثل دولا شدن، سرفه كردن، عطسه كردن یا بار سنگین از روی زمین برداشتن، تشدید شود، حتما باید مورد بررسی قرار گیرد. همچنین اگر سردرد به تدریج و روز به روز پیش رونده باشد باید از لحاظ تومور مغزی بررسی شود. سردردهایی كه همراه با تهوع، استفراغ و تاری دید دائم هستند نیز باید جدی گرفته شوند.
اگر بالای 50 سال دارید
سردردهایی كه بالای 50 سالگی آغاز می‌شوند، سردردهایی كه همراه با حملات تشنج هستند یا همزمان با آنها دست یا پا هم حس فلجی پیدا می‌كند، سردردهایی كه همراه با كاهش سطح هوشیاری هستند و باعث می‌شوند فرد بیهوش شود، سردردهایی كه به‌طور ناگهانی آغاز می‌شوند و لحظه شروع تا به اوج رسیدن‌شان خیلی كوتاه است (چند ثانیه تا چند دقیقه) و سردردهایی كه همراه با تب، كاهش وزن و سفتی گردن هستند، باید حتما بررسی شوند.
اگر سرتان ضرب دیده است
بیمارانی كه سابقه بدخیمی دارند، برای مثال كسانی كه قبلا تومور مغزی داشته‌اند و عمل كرده‌اند اما حالا سردرد گرفته‌اند، حتما باید به پزشك مراجعه كنند. افرادی كه سابقه نقص ایمنی دارند مثل بیماران مبتلا به ایدز یا كسانی كه پیوند كلیه یا اعضا داشته‌اند نیز باید در صورت وقوع سردرد تحت نظر قرار بگیرند. كسانی كه سابقه ضربه به سر داشته‌اند به‌خصوص سالمندان هم باید در صورت وقوع سردرد بررسی شوند.
سردردهای ثانویه را بشناسید
تمامی سردردهای آزاردهنده غیر تهدید‌كننده حیات از نوع سردردهای اولیه هستند و دلیل خاصی پشت سر آنها وجود ندارد اما بعضی سردردها به صورت ثانویه و بر اثر عوامل خاصی ایجاد می‌شود؛ برای مثال سردردهای ناشی از تومور مغزی یا پاره شدن كلافه عروقی، سینوزیت، مشكلات گوش، بالا رفتن فشار خون، اختلالات كلیوی و. . . همگی از نوع ثانویه به شمار می‌آیند. سردرد ناشی از سینوزیت معمولا در فصل بهار، پاییز یا زمستان و در كسانی كه حساسیت فصلی دارند، ایجاد می‌شود.
همچنین با سرماخوردگی تشدید می‌شود و معمولا همراه با سنگینی سر، ترشحات پشت حلق، بینی، درد در گونه‌ها و ناحیه پیشانی است. این نوع سردرد با درمان‌های تخلیه‌ای و آندوسكوپی توسط متخصصان گوش و حلق و بینی و همچنین درمان‌های آنتی‌بیوتیك كاهش پیدا می‌كند.
فشار خون هم سردرد می‌آورد؟!
برخلاف تصور عموم، فشار خون معمولا باعث سردردهای شدید نمی‌شود. بعضی سردردها هم در اصل سردرد نیستند؛ برای مثال فرد ممكن است درد حاصل از اختلالات مفصل فك پایینی و بالایی یا اختلالات دندانی و دهانی را با سردرد اشتباه بگیرد زیرا اعصاب این نواحی معمولا با هم مشترك هستند.
شاید مقصر ادكلن‌تان باشد!
در طب سنتی 27 نوع سردرد به عنوان بیماری شناخته می‌شود. البته سایر بیماری‌ها نیز می‌توانند به عنوان یك عارضه، سردرد ایجاد كنند. دكتر علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشكی تهران در ادامه اشاره می‌كند كه یكی از شایع‌ترین انواع سردردها آنهایی است كه بر اثر بوییدن ایجاد می‌شود؛ برای مثال بعضی افراد بر اثر بوهای گرم مثل بوی مشك، ادكلن‌های شیرین یا تند یا بوی شكلات دچار سردرد می‌شوند. درمان این نوع سردرد بوییدن بوهای سرد است. بعضی‌ها نیز بر اثر بوهای سرد، سردرد می‌گیرند. این افراد نیز باید ادكلن خود را تغییر دهند و از بوهای گرم استفاده كنند. یك گروه از افراد هم با بوهای بد مثل بوی زباله دچار سردرد می‌شوند، درمان آنها نیز بوییدن سركه است.
چه بخوریم سردردمان كم شود؟!
بعضی سردردها مشاركتی هستند؛ یعنی به دنبال یك مشكل خاص در اعضای بدن ایجاد می‌شوند. مهم‌ترین آنها سردرد با مشاركت معده است؛ برای مثال كسانی كه مشكلات نفخ، ترش كردن، درد معده، آروغ زدن و. . . دارند ممكن است دچار سردرد شوند. درمان آن نیز رفع مشكل اولیه معده است. یك نوع دیگر سردرد با رحم مشاركت دارد كه معمولا در خانم‌ها قبل یا طی قاعدگی رخ می‌دهد زیرا در این دوران مسیر خون و خروج مواد به سمت پایین بدن می‌رود و خونرسانی به مغز ضعیف می‌شود. جهت پیشگیری از این سردرد باید یك هفته مانده به قاعدگی شروع به تقویت بنیه و مغز كنید؛ برای مثال می‌توانید از میوه‌ها و غذاهای مقوی مثل سیب زرد و انواع آجیل به‌خصوص بادام، پسته و فندق استفاده كنید. البته این آجیل‌ها باید خام، بدون نمك و پوست گرفته باشند.
به عبارتی باید قبل از مصرف، آنها را در آب جوش خیس كنید و پوست‌شان را بگیرید. همچنین می‌توانید شیر بادام تهیه كنید و صبح‌ها ناشتا از آن میل كنید، برای این منظور باید 10 عدد بادام پوست گرفته شده را با دو قاشق عسل و یك لیوان آب سرد داخل مخلوط‌كن بریزید یا بادام‌ها را بكوبید و با عسل و آب سرد مخلوط كنید. بادكش ناحیه بین دو كتف بدون حجامت نیز سه تا چهار روز مانده به قاعدگی تا یکی، دو روز بعد از قاعدگی می‌تواند به رفع سردرد كمك كند. البته نباید خیلی زیاد این كار را انجام داد و فقط یک یا دو بار در روز كفایت می‌كند. همچنین كسانی كه عادت ماهانه خفیف و لكه‌بینی دارند نباید از این روش استفاده كنند.
شاید مزاج سر عوض شده باشد!
سردرد به انواع مزاجی نیز تقسیم‌بندی می‌شود. گرم شدن، رطوبت و خشكی مزاج سر همگی می‌تواند باعث سردرد شود. البته وقتی مزاج به سمت رطوبت زیاد می‌رود كمتر سردرد ایجاد می‌كند و بیشتر باعث سنگینی سر می‌شود. گرم شدن مزاج سر نیز معمولا باعث دردهای تیركشنده و برافروخته شدن صورت می‌شود. این افراد معمولا ناحیه پیشانی و سرشان داغ است. از طرف دیگر، كسانی كه مزاج سرشان خشك می‌شود معمولا دچار سردرد، خشكی پوست صورت، مخاط، بینی، دهان و چشم می‌شوند. بعضی‌ها هم ممكن است خشكی و ریزش مو و شوره سر پیدا كنند. البته همه این علائم ممكن است با هم حضور نداشته باشند.
این روغن‌ها با سردرد مبارزه می‌كند!
اگر سردرد به دلیل گرم شدن مزاج سر باشد فرد باید از قرار گرفتن در معرض آفتاب برای بازه‌های زمانی طولانی خودداری كند. استفاده از روغن‌هایی كه مزاج سر و صورت را سرد می‌كنند مثل روغن بنفشه نیز می‌تواند به این افراد كمك كند. البته در طب سنتی درمان‌های دارویی تركیبی نیز برای رفع سردرد وجود دارد. علاوه بر اینها فرد باید از مصرف غذاهایی كه مزاج را گرم می‌كنند خودداری كند از جمله زنجبیل، دارچین و خرما.
در مقابل كسانی كه دچار رطوبت مزاج سر شده‌اند باید خواب روزشان را كم کرده و در غذای خود از ادویه‌جات گرم مثل فلفل سیاه و سفید، زنجبیل و دارچین استفاده كنند. روغن‌های گرم مثل روغن دارچین یا بابونه نیز به این افراد كمك می‌كند. كسانی كه در ناحیه سر مزاج خشك دارند باید كل بدن و به‌خصوص ناحیه سرشان را یك ساعت قبل از حمام روغن‌مالی كنند. در حمام نیز بهتر است از شوینده‌های ملایم استفاده كنند و خیلی طولانی زیر آب نمانند. شامپوها و شوینده‌های حاوی روغن بادام برای این افراد مناسب است، در مقابل شامپوی سیر و فلفل برای آنها توصیه نمی‌شود.
