در موسیقی نواحی ایران بعضا ساز‌ها و نواهایی هستند که نزدیک به هزار سال یک شکل باقی ماندند. مثل ساز تنبور و بخش عمده‌ای از مقامات‌اش. در همین جریان هنرمندانی هم هستند که مثلا ۷ نسل می‌نواختند البته بدون عنوان پر طمطمراق موسیقیدان. مثل خانوده قویدل در جنوب ایران که چند قرن متمادی خانواده زار بودند و هستند. نمونه امروزی ترش هم خانواده بزرگ کامکار‌ها هستند که اگر مبدا را استاد حسن کامکار بدانیم تا کنون سه نسل موسیقیدا تربیت کردند و نسل چهارم هم که اغلب زیر ۲۰ سال دارند، در کنسرت‌های اخیرشان دیده شدند.
بعد از انقلاب اسلامی و در دهه ۱۳۶۰ ما چند نام شاخص در عرصه موسیقی داشتیم؛ محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، حسین علیزاده، محمدرضا لطفی، پرویزمشکاتیان و کمی بعد کیخسرو پورناظری و… امروز فرزندان این موسیقیدانان برجسته میان‌دار موسیقی سنتی ایران هستند.
حالا بحث زیبایی‌شناسی به کنار ولی بخش عمده‌ای از جریان اصلی موسیقی سنتی در اختیار این هنرمندان جوان است. در حدود یک ماه گذشته و یک ماه آینده فرزندان این بزرگان صحنه‌ها را در دست خود داشته و خواهند داشت. یکی از نکات مثبت این جریان ابعاد اقتصادی آن است. شرایط موسیقی سنتی از جانب برخی از هنرمندان این جریان نا‌مساعد ارزیابی می‌شود. و این جوانان درست که با اتکا به شهرت و مهم‌تر از آن مقبولیت پدرانشان آغاز کردند ولی امروز به هر دلیل و به هر شکلی که هست مخاطبان بسیاری به سالن می‌آوردند. همایون شجریان و پسران کیسخرو پورناظری بیش از ۳۸هزار مخاطب در تالار وزارت کشور بودند که این نشان می‌دهد همایون با قاطعیت ستاره‌های پاپ را به لحاظ جذب مخاطب پشت سر گذاشته است. از سوی دیگر سهراب و تهورس پورنارظری و حافظ ناظری هم امروز ستاره‌هایی در عرصه موسیقی محسوب می‌شوند.
پسر خسرو آواز
همایون شجریان تمبک نواز خوبی است. او با شهرام میرجلایی نوازنده توانمند تار هم آلبوم دونوازی دارد. پسر شجریان بوده و برادر زن نابغه‌ای همچون پررویز مشکاتیان. از بچگی در موسیقی پرورش پیدا کرده. امسال یازدهمین ساگرد فعالیت مستقل موسیقایی او بود. در زمینه‌های متنوعی کار کرده است. همایون سال ۱۳۷۴ (یعنی در ۲۰ سالگی) با نوازندگی در آلبوم “یاد ایام” فعالیت نسبتا رسمی خود را آغاز کرد. سال ۱۳۷۸ در آلبوم “آهنگ وفا” برای اولین بار در کنار پدر خوانندگی کرد. در سال ۱۳۸۲ اولین آلبوم مستقل او با نام “نسیم وصل” به آهنگسازی محمدجواد ظرابیان منتشر شد. تا کنون ۱۴ آلبوم مستقل منتشر کرده است و این آلبوم‌ها به آهنگسازی ۹ هنرمند بوده است. شجریان با کمتر آهنگسازانی دو مرتبه کار کرده است. البته همکاری با برادران‌پور ناظری برایش لذت بخش بوده و دو سالی است که درگیری بیشتری با سهراب و تهمورس پورناظری دارد. همایون شجریان خواننده‌ای با تکنیک بسیار بالاست و البته بسیاری معتقدند گرایشات جدی به فضاهای اجتماعی موسیقی پاپ دارد و نمی‌توان او را دنباله رو پدر دانست. هرچه که هست همایون مسیر خودش را می‌رود. البته در خانواده شجریان جز همایون، مژگان شجریان هم به کار موسیقی مشغول است و سه تار می‌نوازند. او ۶ سالی است که پدر را در کنسرت‌ها همراهی می‌کند.
حافظ ایرانی در آمریکا
حافظ ناظری فرزند شهرام ناظری یکی از مهم‌ترین نوآوران عرصه موسیقی ایرانی پس از چند اجرا در کنار پدر راهی ایلات متحده شد تا تحصیل موسیقی کند. حافظ متولد سال ۱۳۵۸ است. او بیوگرافی خود را اینگونه آغاز کرده: دوران کاری موسیقی من از سن ۹ سالگی آغاز شد زمانی که پدرم – شهرام ناظری – را در اجراهای موسیقی سنتی ایران در آسیا و اروپا همراهی می‌کردم. در ماه مارس سال ۲۰۰۱ (اسفند ماه سال ۱۳۷۹) در شهر نیویورک کنسرتی برگزار کردیم که زندگی مرا تغییر داد. پویایی کار گروه ما در منقدان و حضاران غوغایی به راه انداخت که به علت کیفیت و نوآوریش به یک سطح جدیدی از الهامات و ارتباطات موسیقیایی منجرشد. در این مرحله بود که متوجه شدم چه کار باید کنم و برای باقی عمر هنری‌ام چه مسیری پیش گیرم. سپس به ایران آمدم و تصمیم گرفتم که برای تحصیل موسیقی غرب به آمریکا برگردم….
در همان زمان به آمریکا می‌رود و شروع به تحصیل می‌کند. از حافظ ناری بطور مستقل تنها همین آلبوم “بُعد یازدهم” منتشر شده که آنچنان حاشیه و جنجال به پا کرده که اظهار نظر درباره آن سخت و دشوار شده است. اخیرا مناقشه قلمی با استاد هوشنگ کامکار داشت. به گفته حافظ ناظری در این آلبوم نوازندگانی حضور دارند که تا کنون ۳۸ جایزه گرمی برده‌اند. حافظ ناظری هم قرار بود هفته گذشته روی صحنه برود که به دلیل مشکلاتی گروه پدرش جایگزین این اجرا شد. ظاهرا عدم هماهنگی برای صدور روادید برای نوازندگان خارجی کنسرت حافظ باعث لغو آن شده است. حافظ نوازنده سه تار و دف می‌باشد و سازی هم با الهام از ساز سه تار و به نام حافظ (با الهام از نام حافظ شیرازی) ساخته‌است.
پسران کیخسرو
تهورس و سهراب پورناظری فرزندان کیخسرو پورناظری امروز هنرمندانی صاحب نام هستند. هر دو در گروه شمس تنبورنوازی می‌کنند. کیخسرو در گروه شمس توجه به مخاطب عام را مد نظر داشت و آثار قابل توجهی هم تولید کرد. مثل “صدای سخن عشق” با صدای شهرام ناظری که از بزرگ‌ترین آلبوم‌های دهه ۶۰ شمسی است.
تهمورس از حدود ۱۰، ۱۲ سالگی به این گروه پیوست و برای اولین بار در ۱۷، ۱۸ سالگی در گروه شمس آهنگسازی کرد. تهمورس متولد سال ۱۳۵۵ است و با آلبوم “نه فرشته‌ام، نه شیطان” امروز یکی از موفق‌ترین و مشهور‌ترین آهنگسازان موسیقی سنتی محسوب می‌شود. سهراب برادر کوچک‌تر اوست. متولد سال ۱۳۶۲. همکاری همایون شجریان با سهراب از پروژه “آیینه‌ها” تحت عنوان گروه سیاوش آغاز شد اما سهراب به عنوان نوازنده‌ای چیره دست در گروه شمس تنبور و کمانچه می‌نواخت. سهرا بطور مستقل هم فعالیت‌های گسترده‌ای از جمله ساختن موسیقی فیلم ست. او تنها نماینده موفق موسیقی سنتی از نسل جوان در سینمای ایران است. اجراهای بسیار زیادی چه در کنار پدر و گروه شمس و چه بطور مستقل در دنیا تجربه کرده است. تهمورس و سهراب در تور “چرا رفتی” در کنار همایون هستند و به نوعی می‌توان گفت در حال برگزاری پر مخاطب‌ترین تور موسیقی در سرتاسر ایران هستند. این تور در تاریخ ۴ مهرماه در اراک، ۶ و ٧ و ٨ مهرماه در ارومیه و ١٣ و ١۴ و ١۵ مهرماه در کرمانشاه به روى صحنه خواهد رفت. و بعد از آن دوباره در روزهاى ٢٩ و ٣٠ مهر به تهران و تالار وزارت کشور باز می‌گردد.
خنثی کننده بمب در امریکا
صبا علیزاده در این میان کم سر و صدا‌ترین موسیقیدانی است که در خانواده‌ای بزرگ به دنیا آمده. صبا در کنار پدر در تور «نغمه‌ای در پرده‌ای» کمانچه کشی می‌کند. چند سالی خبری از او نبود. صبا فارغ‌التحصیل مقطع کار‌شناسی از رشتهٔ موسیقی اکسپریمنتال از انستیتوی هنر کالیفرنیا است. او مدرک لیسانس در رشتهٔ عکاسی از دانشگاه آزاد دارد. فعالیت هنری صبا علیزاده در چند اخه است: عکاسی، نوازندگی کمانچه و آهنگسازی الکترو اکوستیک.
صبا علیزاده یکی از معدود موسیقیدانان این جریان است که درک درستی از موسیقی روز دنیا دارد. خوب موسیقی گوش می‌کند و همچون پدرش در مسیر نو‌پردازی قدم بر می‌دارد. هشتم آبان سال گذشته پرفورمنس “یک ایرانی در حال خنثی کردن بمب هسته‌ای در خاک ایالات متحده آمریکا” در گالری سیحون آمریکا را اجرا کرد. چیزی فرای موسیقی و عکاسی و حتی سینما که به آن علاقه شدیدی دارد. نکته جالب اینکه در کمانچه نوازی او بیشتر وام دار سنت‌های قدیمی این ساز است تا اتفاقات مدرنی که در زمینه این ساز رخ داده. آخر هفته گذشته با پدرش در تهران روی صحنه رفته این هفته هم در اصفهان و شیراز روی صحنه خواهد رفت. از صبا علیزاده بسیار خواهیم شنید البته نه در حوزه موسیقی سنتی.
و دیگران
آیین مشکاتیان (فرزند پرویز مشکاتیان)، آساره شکارچی (فرزنده علی اکبر شکارچی) و سینا شعاری (فرزند مسعود شعاری) هم از دیگر فرزندان هنرمندان نسل قبل هستند. آساره شکارچی یک یاز نوازندگان مطرح و خوب کمانچه در نسل جوان است. آیین مشکاتیان در تور چرا رفتی دایی خود را در مسند نوازنده ساز کوبه‌ای همراهی می‌کند و سینا شعاری هم که یک آلبوم کامل برای پدر آهنگسازی کرده است.
