شیخ صفی الدین اورموی یکی از نوابع عالم موسیقی است که با گذشت قرن ها هنوز در بسیاری از دانشگاه ها و آکادمیهای معتبر موسیقی جهان کتب وی تدریس می شود اما متاسفانه گمنامی تنها سهم صفی الدین اورموی در این میان است.

وی دانشمند بزرگ موسیقی، خوش نویس، کاتب و عروض دان بزرگ قرن هفتم هجری و پیشتاز تئوری سیستماتیک است و در سال 693 هجری قمری در بغداد دار فانی را وداع گفته است.

صفی الدین اورموی یکی از بزرگترین نوابغ موسیقی جهان است که کتابهای وی به نامهای الادوار فی الموسیقی، الرساله شرفیه فی علم النسب والاوزان الایقاعیه، رساله ایقاع، الکافی من الشافی فی علوم العروض والقوافی و فائده فی العلم الموسیقی هنوز هم بعد از گذشت قرنها در بسیاری از دانشگاهها و آکادمیهای معتبر موسیقی جهان تدریس می شود و اساتید جهان او را یکی از بزرگترین نوابغ موسیقی عالم می شمارند.

آثار شیخ در علم موسیقی همیشه مورد احترام و تقلید هنرمندان ایرانی و سایر ممالک اسلامی بوده و علم و هنر او را ستوده‌اند، یاقوت مستعصمی از بزرگان خوشنویسی، شیخ احمد سهروردی، شرف الدین محمد جوینی از شاگردان وی بوده اند شاگردانی که امروز خود یکی از بزرگان مفاخر دنیا و کشور به شمار می روند.

بیشتر مولفان بر این باورند که رساله‌های شرفیه و ادوار صفی الدین اورموی منجر به بروز انقلابی بزرگ در موسیقی در سراسر عالم شده ‌است تا جایی که (ژوزف یکتابیک) موسیقی شناس نامی ترک که درباره موسیقی ملت خود برای (دائرةالمعارف لاوینیاک) نوشته درباره شیخ صفی الدین اورموی چنین می‌نویسد: «بالاخره موسیقی شناس ترک، صفی الدین اورموی نام داشته و به روزگار خلافت مستعصم خلیفه عباسی در نیمه دوم قرن هفتم می زیسته و توانست دوره ثابت و لاتغییر سابق را به پایان آورد.»

صفی الدین اورموی نیز مانند سایر دانشمندان، موسیقی را علم می دانست او اولین کسی است که  آهنگ موسیقی را با حروف الفبا و عدد نوشت بدین طریق توانست نغمه هایی را که سابقا از راه گوش و سینه به سینه نقل می شد به صورت نت در آورد با وجود این همه هنر وی در غربت و گمنامی به سر می برد.

مسئولان گرد گمنامی را از چهره نابغه موسیقی عالم بزدایند

مسئول مرکز موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی با گلایه از بی توجهی به مفاخر ارزشمند استان و ارومیه می گوید: متاسفانه مسئولان نهادهای فرهنگی در استان به خصوص در ارومیه شناخت کاملی از فرهنگ و مفاخر این شهر ندارند تا در شناساندن این ذخیره ارزشمند قدم بردارند.

داریوش علیزاده با بیان اینکه صفی الدین اورموی یکی از دانشمندان و نوابغ موسیقی دنیاست اظهارداشت: بیشتر کتب وی در دانشگاه های موسیقی دنیا تدریس می شود و هنوز با گذشت بیش از 700 سال هنوز کسی نتوانسته در عالم موسیقی و کشفیات وی در این خصوص به پای وی برسد.

وی با بیان اینکه متاسفانه از صفی الدین اورموی به عنوان نوازنده نام برده می شود، افزود: این در حالی است که وی نه تنها یکی از معتبرترین نوازندگان موسیقی بود بلکه توانست برای نخستین بار گام های موسیقی را کشف و به دنیا عرضه کند ولی همچنان در گمنامی به سر می برد.

مسئول مرکز موسیقی حوزه هنری آذربایجان غرب ادامه داد: اختراعات و تالیفات شیخ صفی الدین اورموی باعث بروز انقلابی بزرگ در علم موسیقی سراسر عالم شده است و هنوز هم بعد از گذشت قرنها عقاید او در موسیقی مورد احترام دانشمندان این عرصه است.

علیزاده عنوان کرد: با تمامی این اوصاف متاسفانه صفی الدین اورموی در شهر زادگاهش (ارومیه) مورد بی توجهی قرار گرفته است و جا دارد مسئولان فرهنگی استان با معرفی چهره علمی این دانشمند عرصه جهانی موسیقی با برگزاری کنفرانس های علمی، نامگذاری اماکن فرهنگی و هنری و همچنین ساخت مجسمه ای اقدام کنند.

وی با اشاره به مصادره مفاخر استان توسط کشورهای همسایه گفت: در سالهای اخیر کشورهای همسایه تلاش در مصادره مفاخر و هنرهای اصیل این منطقه دارد به گونه ای هنر عاشیقی که از هنرهای اصیل این منطقه است به اسم کشور آذربایجان ثبت جهانی شد و در این خصوص نیز قبل از آنکه نام صفی الدین اورموی توسط کشور دیگری ثبت ملی شود مسئولان چاره اندیشی کنند.

شهرداری ارومیه برای معرفی صفی الدین اورموی تلاش کند

علیزاده با تاکید بر معرفی صفی الدین اورموی در سطح استانی، ملی و جهانی اظهارداشت: شهرداری ارومیه با نامگذاری خیابانها و میادین، نصب مجسمه مفاخر از جمله صفی الدین اورموی می تواند گامی هر چند کوچک در معرفی این مفاخر قدم بردارد.

وی با اشاره به برگزاری کنگره بین المللی شیخ صفی الدین اورموی در سال 83 در ارومیه گفت: متاسفانه این کنگره در شان وی نبود و باید مسئولان با برگزاری اجلاس های جهانی نسبت به معرفی هر چه بهتر آن اقدام کنند.

مسئول مرکز موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی با تاکید حفظ آثار بزرگان ادب وهنر ایران و معرفی آنان به نسل جوان کشور عنوان کرد: باید آثار و قطعات اجرا شده توسط شیخ صفی الدین الگو برداری شده و در صیانت از آن تلاش شود.

صفی الدین ارموی علاوه بر اهالی موسیقی ایران به وسیله اهل موسیقی جهان نیز به عنوان یکی از رویدادهای علمی وهنری تاریخ موسیقی خاور زمین مورد ستایش یک خاورشناس قرار گرفته است.

کیزوترا خاورشناس آلمانی صفی الدین را زارلینو خاور زمین می خواند و سرهربرت پروی دستگاه او را کامل ترین تقسیم توصیف می کند.

همچنین فارمر بر این باور است که صفی الدین اگر موسس فرضیه منظم نباشد پیش قدم آن محسوب می شود.

فرضیه منظم عبارت است از تقسیم بعد کلی موسیقی به ابعاد هفده گانه که اساس این فرضیه را در تقسیمات فارابی می توان مشاهده کرد.

ارموی برای نخستین بار 12 مقام موسیقی را به حالت سیستماتیک درآورد و خود آن را به آوازها بخش ها و شعبه ها تقسیم کرد به صورتیکه صفی الدین از یک سو در اصطلاح و تکمیل نوآوریها و ابداعات قدما در موسیقی کوشیده است و در فواصل گام نیز تحقیقاتی کرده است.

صفی الدین ارموی اولین کسی بود که آهنگ موسیقی ما را با حروف الفبا و ابجد و عدد نوشت وبا این شیوه توانست نغمه هایی را که پیش از این از راه گوش وسینه به سینه نقل میشد ثبت کند.

اختراع سازی به نام “مغنی” (مغنی عود قوسی شکلی بوده است ) را به او نسبت می دهد و گفته می شود که آن آمیزه ای از قانون، رباب و نزهه (نوعی سنتور) بوده است.

حال با توجه به اینکه موسیقی به عنوان یکی از مولفه های هویتی هر ملتی محسوب می شود آیا وقت آن نرسیده از  این مفاخر بزرگ صیانت و به دنیا معرفی شود؟