چطور در یک سال فیلمهای روی پرده سینمای با استقبال گسترده‌ای مواجه می‌شوند و در یک سال، اکران فیلم‌ها اقبالی در میان مخاطبان ندارد؟ همه چیز به فیلم‌ها برمی‌گردد یا اتفاقات جامعه؟
سینمای ایران در سال 1393 یکی از سال‌های نسبتا پررونق را پشت سر می‌گذارد، سه فیلم «طبقه حساس»، «کلاشینکف» و «رد کارپت» با بازی رضا عطاران در اکران با استقبال بسیاری مواجه شدند و همچنین «شهرموش‌ها2» با فروش بالای خود رکوردهای فروش سینمای ایران را تغییر داده است. در روزهایی که سینمای ایران با فروش نسبتا خوب فیلم‌ها روبروست، بررسی عناصری که در رونق فروش فیلم در یکسال تاثیرگذار هستند از یک سو و همچنین سال‌هایی که سینمای ایران با بیشترین میزان فروش و کمترین میزان مواجه بوده است، می‌تواند اطلاعات قابل توجهی در مورد چگونگی بالا و پایین رفتن آمار و ارقام فروش در سینمای ایران ارائه کند.
براساس آمار ثبت شده در سینمای ایران، سال 1368 پرفروش‌ترین سال سینمای ایران بوده و سال 1391 فیلمهای روی پرده کمترین میزان فروش را داشته‌اند. در سال 1368 سینمای ایران 80 میلیون مخاطب داشته (آماری نزدیک دو برابر جمعیت کشور) و در سال 1391، کمی بیش از 9 میلون نفر به سینما رفتند.
1368
سال 1368 پرمخاطب‌ترین سال سینمای ایران و یکی از پررونق‌ترین مقاطع اکران در سراسر کشور بوده است. در این سال با وجود رونقی که گیشه داشت، تهیه‌کنندگان و دست‌اندرکاران سینمایی، نگرانی‌هایی نسبت به کاهش تعداد مخاطبان داشتند و برای جلوگیری از آسیب‌هایی احتمالی گاه به سمت فیلمهای تجاری گرایش پیدا کردند. برخی از این فیلم‌ها ابتدا در شهرستا‌ن‌ها به نمایش درآمدند تا زمینه مناسب‌تری برای جذب تماشاگر به وجود آید.
سیدمحمد بهشتی یکی از مدیران سینمایی دهه 60 در گفت‌و‌گویی با خبرآنلاین در مورد مخاطبان سینما در این دهه گفته بود: «فیلم سینمایی «خانه دوست کجاست» یکی از پرمخاطب‌ترین فیلمهای سینما ایران بوده است؛ اما نه در اکران اول. فیلم این کیفیت را داشته که 20 سال بعد هم دیدنی باشد و مورد توجه واقع شود. البته برخی از همین فیلم‌ها در اکران اول هم پرفروش بوده‌اند؛ مثل «هامون» و یا «شهر موش‌ها». در دهه 60 ما سال‌هایی را داشتیم که سینمایمان 80 میلیون مخاطب داشت، در صورتیکه جمعیت کشور 50 میلیون نفر هم نبود. به ازای هر نفر، یک بار و نیم مراجعه به سینما در سال داشتیم.»
از جمله فیلمهای پرفروش سال 1368 می‌توان به «سرب» به کارگردانی مسعود کیمیایی با فروش 68.000.000 ریال، «زرد قناری» به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد با فروش 70.810.50 ریال، «عروسی خوبان» ساخته محسن مخملباف با فروش 87.000.000 ریال، «کشتی آنجلیکا» به کارگردانی محمد بزرگ‌نیا با فروش 93.348.180 ریال، «در مسیر تندباد» مسعود جعفری جوزانی با فروش 97.722.120 ، «بای‌سیکل‌ران» به کارگردانی محسن مخملباف با فروش 102.000.000 ریال، «روز باشکوه» به کارگردانی کیانوش عیاری با فروش 132 میلیون ریال، «گلنار» به کارگردانی کامبوزیا پرتوی با فروش 160 میلیون ریال اشاره کرد.
«باشو غریبه کوچک» ساخته بهرام بیضایی هم از فیلمهای اکران شده این سال است که به فروش 33.865.560 ریالی دست پیدا می‌کند.
1391
آنچه در سال 1391 مخاطب را از رفتن به سینما بازداشت نه افت یک دفعه‌ای تولیدات سینمای ایران بود و نه گران شدن ناگاه قیمت بلیت‌ها و نه گرفتار شدن مردم، مهمترین دلیل پایین آمدن اعتماد مخاطب به سینما بود. پایین کشیدن فیلمهای اکران از پرده سینما، تظاهرات علیه دو فیلم «خصوصی» و «گشت ارشاد» در خیابان‌ها موجب شد چنان دل مخاطب از سینما زده شود که حتی «کلاه قرمزی و بچه ننه» هم نتوانند اتفاق ویژه‌ای را در سینمای ایران رقم بزنند.
در روزهایی که ادبیات مدیران سینمایی و برخی از اهالی سینما تعجب خوانندگان حرف‌هایشان را به همراه داشت و در زمانی که توهین به سینما و سینماگران ساده‌ترین کاری بود که هر فردی خارج و داخل سینما می‌توانست انجام دهد، دیگر مخاطبان علاقه‌ای به دیدن فیلم‌ها در سالن‌های سینما از خود نشان نمی‌دادند.
فروش کل سینماهای کشور در سال 1391، به 32 میلیارد و 280 میلیون تومان رسید. در سالی که فیلم‌هایی چون «کلاه قرمزی و بچه‌ننه»، «من مادر هستم»، «خوام میاد» و «گشت ارشاد» جزو پرفروش‌های آن هستند.
درگیری‌ها بر سر سینما آزادی بین حوزه هنری و شورای صنفی نمایش، همچنین تحریم برخی فیلمهای سینمایی از سوی حوزه هنری و مسائلی از این دست، سینما را از اصل تولیداتش دور و به حاشیه‌ای کشاند که موجب شد کمترین میزان فروش فیلمهای سینما به این سال اختصاص پیدا کند. البته برخی از فیلمهای تحریمی حوزه هنری جزو پرفروش‌های آن سال محسوب می‌شوند، از جمله «خوام میاد» و «من مادر هستم» که فیلم اول به دلیل میل و ذائقه مدیران حوزه هنری سینما آزادی را در اختیار نداشت و فیلم دوم به صورت رسمی جزو فیلمهای تحریمی حوزه هنری بود.
آشفتگی اوضاع سینما سال 1391 را به عنوان بی‌رونق‌ترین سیال سینمای ایران در تاریخ ثبت کرده است.
آنچه در کنار کیفیت فیلمهای اکران شده، میزان مخاطب سینماها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، شکل مدیریت سینماست. در مقاطعی که سینما به درستی مدیریت شده، فیلمهای متوسط فروش خوبی داشته‌اند، و در مقاطعی که مدیریت اطمینان مخاطب را نسبت به سینما از بین برده، حتی فیلمهای خوب در اکران امکان عرض اندام به دست نیاورده‌اند.
