جشنواره کن چیست؟

جشنواره کن، جشنواره‌ای سالانه است که در کن فرانسه برگزار می‌شود. جشنواره کن یکی از بزرگترین و باشکوه‌ترین رویدادهای سینمایی جهان و محلی برای پیش‌نمایش فیلم‌های جدید از تمامی ژانرها از جمله مستند به‌شمار می‌آید.

جشنواره کن از اولین سال های تأسیس اش در سال 1946 به گواه اکثر سینما دوستان و منتقدان سینمایی، معتبرترین جشنواره اروپایی و یکی از معتبرترین جشواره های جهان است. فیلم های جشنواره کن هرساله در سطح برترین فیلم های سینمای جهان از لحاظ سینمایی و نه سرگرمی (برخلاف اسکار) قرار دارند. نام فیلم هایی که در جشنواره کن برنده جایزه می شوند در تاریخ سینما ماندگار خواهد شد. حضور بزرگترین کارگردانان و ستارگان کهکشان سینما در جشنواره کن، به این رویداد فرهنگی جهانی اعتبار زیادی بخشیده است.

فیلم هایی که در جشنواره کن نمایش داده می شود کمتر در بقیه جشنواره ها مورد توجه قرار می گیرند و اصولاً فروش زیادی هم در گیشه نخواهند داشت. ولی جایزه جشنواره کن از لحاظ هنری ارزشی والاتر از سایر جوایز بین المللی دارد. به عبارت دیگر بعد معنوی جشنواره کن بالاتر از بعد های مادی آن است. در هر سال دهها کارگردان بزرگ که آثارشان را غیر از جشنواره کن نمی توانید در جشنواره های دیگری پیدا کنید در این جشنواره حضور دارند.

جشنواره کن، بهترین مکان برای تهیه کنندگان

جشنواره کن از هفت بخش اصلی تشکیل شده است. جشنواره فیلم کن جشنواره ای کاملاً اختصاصی است و فقط اهالی سینما  آن هم با کارت دعوت ویژه حق حضور در آن را دارند. به علاوه ی رسانه های دنیا، جشنواره کن بهترین نقطه برای تهیه کنندگان دنیا است که از طریق آن می توانند فیلم های خود را به بزرگترین کمپانی های دنیا نشان دهند.

هدف از برگزاری جشنواره کن چیست؟

وب‌سایت رسمی جشنواره کن این رویداد را جشنی برای تجلیل از هنر سینما توصیف کرده است. پس می‌توان گفت که در معتبرترین جشنواره فیلم جهان در وهله نخست فیلم‌ها و مستندهای ژانرهای مختلف سینما از کشورهای متفاوت به نمایش در‌می‌آیند.

برخی از بزرگترین آثار سینمایی جهان برای نخستین نمایش جهانی خود، جشنواره کن را انتخاب می‌کنند و بسیاری از این آثار پس از نمایش در کن پیروزمندانه تا انتهای فصل جوایز سینمایی پیش می‌روند.

تاریخچه جشنواره کن

تاریخچه جشنواره فیلم کن به اواخر دهه ۳۰ بازمی گردد؛ زمانی که «ژان زای»، وزیر آموزش ملی دولت فرانسه با حمایت آمریکا و انگلیس تصمیم گرفت در واکنش به نفوذ دولت های فاشسیت آلمان و ایتالیا در انتخاب فیلم های جشنواره ونیز، جشنواره ای سینمایی راه اندازی کنند.

در ژوئن ۱۹۳۹ بود که «لویز لومیر»، از بنیانگذاران صنعت فیلم هالیوود پذیرفت تا اولین رییس جشنواره فیلم کن نام بگیرد که قرار بود از اول تا ۳۰ سپتامبر برگزار شود. اما حمله آلمان به لهستان و متعاقب آن اعلام جنگ فرانسه و انگلیس علیه آلمان موجب شد تا اولین دوره جشنواره کن پیش از آنکه آغاز شود پایان یابد.

جشنواره کن در سال ۱۹۴۶ با حمایت وزارت خارجه فرانسه باردیگر راه اندازی شد و با وجود آنکه ماهیت اصلی شکل گیری آن رقابت با جشنواره ونیز بود، اما مقامات این دو فستیوال در توافقی پنهانی پذیرفتند تا برگزاری هر دو فستیوال در سال های متمادی را جشن گرفته و رسمی بدارند. جشنواره کن در اولین سال برگزاری به موفقیت چشمگیری دست یافت و در سال دوم در پیشرفتی قابل توجه، ۱۶ فیلم به بخش رقابتی آن دعوت شدند و تصمیم گرفته شد برای اجرای عدالت در جشنواره کن، هیات داوران متشکل از یک نماینده از هر کشور باشد.

جشنواره کن، این رویداد سینمایی معتبر در سال های ۱۹۴۸ و ۱۹۵۰ به علت مشکل بودجه برگزار نشد و در سال ۱۹۵۱ بود که به لطف روابط حسنه میان فرانسه و ایتالیا، زمان برگزاری جشنواره کن به بهار منتقل شد و جشنواره ونیز در همان پاییز ماند. موقعیت جشنواره کن در سال های ۱۹۶۰ در جهان فرهنگ و هنر تثبیت شد و از آن زمان به عنوان معتبرترین جشنواره فیلم در دنیا شناخته می شود. از سال ۱۹۵۵ بود که جایزه نخل طلا به عنوان جایزه اصلی جشنواره فیلم کن معرفی شد.

کن کجاست؟

کن شهری واقع در فرنچ‌ریورا در جنوب فرانسه و مکانی تجملاتی است که هر سال بسیاری از چهره‌های پولدار و سرشناس را به خود جلب می‌کند. البته مهم‌ترین جاذبه این شهر هم جشنواره بین‌المللی فیلم کن است. تمامی هتل های این ساحل بی نظیر از یک سال قبل برای جشنواره کن رزرو کامل می شود.

داوری فیلم‌های جشنواره کن به عهده چه کسانی است؟

هر سال بیش از هزار فیلم از سراسر جهان به جشنواره کن فرستاده می‌شود. کمیتۀ انتخاب به تماشای تک‌تک فیلم‌ها نشسته و از میان آن‌ها فیلم‌های حاضر در جشنواره کن را انتخاب می‌کنند. در جشنواره فیلم کن دو هیات داوران وجود دارد : یکی برای فیلم‌های بلند و یکی برای فیلم‌های کوتاه و سینه‌فونداسیون. داوری بخش نوعی نگاه و دوربین طلایی را هم هیات‌های داوری برعهده دارند. در جشنواره کن برای انتخاب برنده، اعضای هیات داوران به صورت مخفی رای می‌دهند و در نهایت فیلمی که بالاترین رای را دارد، برنده می‌شود. تمامی داوران جشنواره فیلم کن به دعوت کمیته انتخاب به جشنواره کن می‌آیند و همگی از فعالان صنعت سینمای جهان و اغلب کارگردان و بازیگر هستند.

یکی از نکات جالب جشنواره کن این است که داوران می‌توانند با در نظر گرفتن فیلم‌های حاضر در بخش رقابتی جایزه‌ای به این جشنواره اضافه کنند. برای نمونه ساموئل ال.جکسون سال 1991 برای فیلم «تب جنگل» به کارگردانی اسپایک لی جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد گرفت که در جشنواره کن وجود ندارد.

برنامه های جشنواره کن

برنامه های جشنواره کن از هفت بخش اصلی مسابقه، خارج از مسابقه، نوعی نگاه، سینه فونداسیون، هفته منتقدان، دو هفته کارگردانان و بازار فیلم تشکیل شده است.

1. بخش مسابقه جشنواره کن: در بخش مسابقه جشنواره فیلم کن معمولا ۲۰ فیلم حضور دارند که نامزد دریافت نخل طلا هستند که کسب جایزه کن تاثیر بسزایی در فروش آن فیلم در اکران های عمومی خواهد داشت.

2. خارج از مسابقه جشنواره کن: تعداد زیادی از فیلم های سینمایی بلند در این بخش جشنواره کن به نمایش گذاشته می شوند که معمولا فیلم هایی هستند که ازسوی هیئت انتخاب برای بخش مسابقه انتخاب نمی شوند، اما ازنظر برگزارکنندگان جشنواره کن شایستگی حضور در این جشنواره را دارند. یکی از برنامه های این بخش جشنواره فیلم کن، نمایش بخش های تدوین نشده فیلم های درحال تولید کارگردانان مطرح سینما است.

3. بخش نوعی نگاه: این بخش از جشنواره کن برای اولین بار در سال ۱۹۷۸ برگزار شد که به معرفی آثار برجسته سینمای جهان اختصاص دارد. این بخش غیررقابتی است.

4. بخش سینه فونداسیون جشنواره کن: این بخش به مسابقه فیلم های کوتاه اختصاص دارد در سال ۱۹۹۸ به برنامه های جشنواره کن اضافه شد. حدود ۱۵ فیلم کوتاه از سراسر جهان که عموما توسط دانشجویان مدرسه های فیلم ساخته شده، توسط جشنواره فیلم کن انتخاب می شوند. این بخش از جشنواره کن هیات داوری جداگانه دارد و سه جایزه به فیلمهای برگزیده اعطا می شود.

5. بخش هفته منتقدان: این بخش از جشنواره فیلم کن به عنوان قدیمی ترین بخش جنبی جشنواره کن در سال ۱۹۶۲ پایه گذاری شد و توسط انجمن منتقدان فیلم فرانسه اداره می شود. این بخش از جشنواره فیلم کن به معرفی آثار فیلم سازان جدید جهان می پردازد.

6. بخش دوهفته کارگردانان: این بخش از جشنواره کن در سال ۱۹۶۸ هم زمان با اعتصاب های سراسری فرانسه که به لغو برگزاری جشنواره کن در آن سال انجامید آغاز به کار کرد. این بخش به رادیکال ترین بخش جشنواره کن مشهور است و به معرفی فیلم های بلند و کوتاه فیلم سازان جهان می پردازد.

7. بخش مارش دو فیلم: مارش دو فیلم و یا همان بازار فیلم از دیگر بخش های اصلی جشنواره کن است. بازاریاب ها و پخش کننده های فیلم از سراسر دنیا برای خرید، فروش و گرفتن اجازه پخش جهانی فیلم به جشنواره کن می آیند. این بازار در نوع خودش مهم ترین و بزرگ ترین بازار فیلم جهان محسوب می شود.

نخل طلای جشنواره کن

از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۵۴ جایزه ای تحت عنوان "جایزه بزرگ جشنواره کن" به برنده بهترین فیلم این رویداد سینمایی اعطاء می شد اما در سال ۱۹۶۵ هیئت داروان جشنواره فیلم کن پیشنهاد دادند جایزه ی بزرگ جشنواره کن هر سال با طراحی جدید از یکی از هنرمندان معاصر ساخته شود.

در اواخر سال ۱۹۵۴ هیئت مدیره جشنواره کن گروهی از جواهرسازان را برای طراحی "نخل" دعوت کردند و در نهایت «لوچینه لازون» طراحی نخل طلای جشنواره کن را انجام داد. دریافت نخل طلا بالاترین افتخاری است که در جشنواره کن نصیب یک فیلمساز می‌شود. در حقیقت هر سال در جشنواره کن دو نخل طلا اهدا می‌شود؛ یکی برای بهترین فیلم بلند و یکی برای بهترین فیلم کوتاه، اما معمولا وقتی کسی به این جایزه جشنواره کن اشاره می‌کند منظورش همان نخل طلای بهترین فیلم بلند است.

نخل‌طلایی جشنواره کن از طلای 24 عیار ساخته شده است و به بالشی از جنس کریستال تکیه دارد.

اولین جایزه نخل طلای جشنواره کن در سال ۱۹۵۵ به «دلبرت مان» کارگردان آمریکایی برای فیلم «مارتی» اعطاء شد و تا سال ۱۹۶۴ نخل طلا جایزه اصلی این رویداد سینمایی بود تا اینکه بدلیل برخی مشکلات مرتبط با کپی رایت، جایزه بزرگ دوباره جای نخل طلا را گرفت.

در سال ۱۹۷۵ جایزه نخل طلا دوباره به عنوان جایزه اصلی جشنواره کن معرفی شد و تا به امروز جایزه سمبولیک این رویداد سینمایی باقی مانده است.

ژانر فیلم های برنده نخل طلای جشنواره کن

نگاهی به فهرست برندگان جایزه نخل طلای جشنواره کن نشان می دهد، ۲۸ و نیم درصد از فیلم های برنده نخل طلا، با موضوع جنگ و درگیری های نظامی بوده اند که تا کنون آثار ذیل را شامل می شوند:

• «طبل حلبی» فولکر شلوندروف( ۱۹۷۹)

• «اینک آخر الزمان» فرانسیس فورد کوپولا( ۱۹۷۹)

• «کاگه موشه» آکی را کوروساوا( ۱۹۸۰)

• «مرد آهنین» آندره وایدا ( ۱۹۸۱)

• «گمشده» کوستا گاوراس( ۱۹۸۲)

• «وداع با محبوبه ام» چن کایگه ( ۱۹۹۳)

• «زیرزمین» امیر کاستاریکا( ۱۹۹۵)

• «پیانیست» رومن پولانسکی( ۲۰۰۲)

• «فارنهایت ۹/۱۱» مایکل مور( ۲۰۰۴)

• «بادی که به مرغزار می وزد» کن لوچ (۲۰۰۶)

 • «روبان سفید» (۲۰۰۹).

فیلم های با موضوع خانوادگی در رتبه دوم، بیشترین آثار برنده نخل طلای جشنواره کن قرار دارند که  تاکنون ۲۰  درصد، یعنی هفت فیلم را دربرمی گیرند: «راه» ساخته یلماز گونی ( ۱۹۸۲)، «ترانه غم انگیزی از نارایاما» ساخته شوهی ایمامورا (۱۹۸۳)، «پاریس، تگزاس» ساخته ویم وندرس ( ۱۹۸۴)، «وقتی پدر به ماموریت رفت» ساخته امیر کاستاریکا ( ۱۹۸۵)، «پله فاتح» ساخته بیل آگوست ( ۱۹۸۸)، «رازها و دروغ ها» ساخته مایک لی ( ۱۹۹۶)، «اتاق پسر» ساخته نانی مورتی (۲۰۰۱).

فیلم های رمانیتک و عاشقانه تاکنون شامل چهار فیلم، حدود ۱۱ و نیم درصد از مجموع فیلم های برنده نخل طلای جشنواره کن را تشکیل می دهند؛ «جنسیت، دروغ ها و نوار ویدئو» ساخته استیون سودربرگ ( ۱۹۸۹)، «بهترین نیات» ساخته بیل آگوست (۱۹۹۲)، «پیانو» ساخته جین کمپیون ( ۱۹۹۳)، «مارماهی» ساخته شوهی ایمامورا ( ۱۹۹۷)و «عشق» (۲۰۱۲)

فیلم «طعم گیلاس» ساخته عباس کیارستمی که در سال ۱۹۹۷ نخل طلای جشنواره کن را کسب کرد، به همراه فیلم «ابدیت و یک روز» ( ۱۹۹۸) ساخته «تئو آنجلوپولوس» کارگردان سرشناس یونانی تنها کارگردانانی هستند که تا کنون  طی ۳۵ سال اخیر در ژانر مرگ موفق به کسب نخل طلای جشنواره کن شده اند.

در ژانر فیلم های مذهبی، «ماموریت مذهبی» ساخته «رولند جافه» ( ۱۹۸۶) و «زیر خورشید شیطان» ساخته موریس پیالا ( ۱۹۸۷) تاکنون تنها دو اثر برنده نخل طلای جشنواره کن هستند.

در ژانر فیلم های جنایی، «پالپ فیکشن» ساخته کوئنتین تارانتینو (۱۹۹۴) و «قلبا وحشی» ساخته دیوید لینچ ( ۱۹۹۰) مجموعا ۵ و ۷ دهم درصد از کل فیلم های برنده نخل طلای جشنواره کن را تشکیل می دهند.

فیلم های با موضوع کودکان با دو اثر «کودک» ساخته برادران داردن (۲۰۰۵) و «چهارماه، سه هفته و دو روز» ساخته کریستین مونگیو ( ۲۰۰۷) دراین گزارش دیده می شوند.

تاکنون در زمینه صنعت و اقتصاد دو فیلم «All That Jazz» ساخته باب فاس (۱۹۸۰) و بارتون فینک ساخته برادران کوئن ( ۱۹۹۱)، در بخش فیلم های همراه با تخیلات ذهنی دو فیلم «رزتا» ساخته برادران داردن ( ۱۹۹۹) و «رقصنده در تاریکی» ساخته لارس فون تریر ( ۲۰۰۰) و هم چنین در بخش فیلم های با موضوع محیط های آموزشی، دو فیلم «کلاس» ساخته لاورنت کانته ( ۲۰۰۸) و «فیل» ساخته گاس ون سنت ( ۲۰۰۳) موفق به دریافت نخل طلای جشنواره کن شده اند.

اولین فیلم سه بعدی جشنواره کن

فیلم سینمایی ها را گیری: مرگ یک سامورایی اولین فیلم سه بعدی تاریخ سینما است که به بخش مسابقه جشنواره کن راه یافته است.

حضور ایران در جشنواره ایران

ایران تنها یک بار در سال 1997 توانسته است برای فیلم طعم گیلاس ساخته عباس کیارستمی برنده جایزه جشنواره کن شود.

آیا حضور در جشنواره کن ضوابط خاصی دارد؟

فیلم‌های بخش رقابتی، خارج از رقابت و نوعی نگاه جشنواره کن باید حداکثر 12 ماه پیش از این رویداد ساخته شده، و پیش از این جشنواره کن نباید در هیچ جشنواره دیگر یا در سطح جهان نمایش داده شده باشند. فیلم‌های بلند حاضر در جشنواره کن محدودیتی از نظر زمان فیلم ندارند، اما فیلم‌های کوتاه باید حداکثر 15 دقیقه باشند.