بسیاری از زیبایی‌های مورد مصرف و مهم در زندگی ما حاصل دست طبیعت است كه در زمان ما رو به فروپاشی گذاشته است. واقعیت این است كه در جهان امروز، نجات طبیعت به امری مهم و حیاتی تبدیل شده و امكان ندارد كه طراحی و تزیین خانه‌های‌مان را به دور از چنین دغدغه‌هایی انجام دهیم و سبك زندگی امروزی را فارغ از هماهنگی و انطباق هرچه بیشتر و بهتر با طبیعت انتخاب كنیم.
 

«طبیعت آگاهی» یا «محیط زیست آگاهی» (eco-conscious) امروزه به امری سیاسی، اخلاقی و عملی تبدیل شده است. اگر زمانی را برای تغییر در روش و برخورد با طبیعت قائل باشیم، آن زمان، همین حالاست. برای حل چنین معضلی باید از خانه‌های‌مان شروع كنیم.

مقدار زیادی از گاز co2 كه جهان و محیط زیست را به خطر انداخته حاصل زندگی و كارهای روزمره خودمان است. به همین دلیل آگاهی و دانش انطباق بهتر و موثرتر با طبیعت، بازیافت مواد یا انتخاب عناصر و عوامل قابل تحمل برای محیط زیست و منابع محدود آن قدم حیاتی و ضروری برای آغاز حركت به سمت داشتن خانه‌ای طبیعی‌تر و دوستدار طبیعت است.

خوشبختانه می‌توان مواد و مصالحی یافت كه بر پایه دوستی با محیط زیست ساخته شده‌اند، از صدمه زدن به طبیعت می‌كاهند، در مصرف انرژی و در نتیجه گرمایش بیشتر زمین صرفه‌جویی می‌كنند و در عین حال زیبایی و دوام مناسبی دارند به خصوص كه حس خوبی هم به ساكنان خانه و كاربران ساختمان‌ها می‌بخشند.

برنامه‌ریزی برای داشتن یك خانه‌ دوستدار طبیعت

هر صاحبخانه‌ای به تجربه می‌داند كه برنامه‌ریزی تا حد امكان بی‌عیب و نقص، كلید داشتن خانه‌ای زیبا و در عین حال كاربردی است. تنها تغییر در نحوه آرایش فضا حلال مشكل نیست بلكه باید در نگرش و ذهنیت هم دگرگونی به وجود آورد.  موضوع مهم و حیاتی در اینجا پیدا كردن عواملی است كه خانه‌ای با حداكثر مصرف بهینه انرژی را در اختیار ما می‌گذارد. دانستن اینكه چه مواد و مصالحی در رسیدن به این هدف مفید هستند و نیز چگونگی برنامه‌ریزی برای آینده و بازیافت هرچه بیشتر مواد از چالش‌های این راه است.

قدم اول: دوستی با محیط زیست

نمی‌شود منكر گران‌تر بودن مواد، مصالح و وسایل كاملا طبیعی و دوستدار زمین بود و حتی شاید زندگی به سبك ساده طبیعت‌مدارانه به جای داشتن زندگی لوكس چندان رغبتی در ما ایجاد نكند ولی همیشه باید دنبال یافتن راه‌حل‌های موافق با شرایط محیط زیست بود؛ اینكه از چراغ‌های پرنور، پارچه‌های مصنوعی و وسایلی كه از خود مواد زائدی به صورت بخار متصاعد می‌كنند مانند برخی كفپوش‌ها یا رنگ‌های ساختمانی باوجود راحتی یا زیبایی‌شان صرف نظر كنیم.

پاسخی كه به پرسش‌های محیط زیستی می‌دهیم، فلسفه ما را در مسیر زندگی طبیعت‌مدارانه روشن می‌كند. یادآوری این نكته بسیار مهم است كه شاید نتوان چرخشی اساسی در نحوه زندگی ایجاد كرد ولی هر تغییر كوچك و مختصری می‌تواند به سبزتر زندگی كردن كمك كند.
 

قدم دوم: استفاده درست از انرژی

در سراسر جهان، مصرف انرژی و بهینه‌سازی آن به امری مهم تبدیل شده است. تولید كمتر گاز دی‌اكسیدكربن و جلوگیری از گرمایش بیشتر كره زمین، امروزه چالشی عظیم برای محیط زیست انسانی است. خوشبختانه در این زمینه هم می‌توانیم قدم‌های مثبتی ‌برداریم. انتخاب وسایلی كه مصرف برق آن رده A را شامل می‌شود، راهکار مناسبی است.

گرچه مصرف برق آلودگی ندارد ولی تولید برق معمولا در نیروگاه‌هایی انجام می‌شود كه با سوخت‌های فسیلی یا رآكتورهای هسته‌ای كار می‌كنند. در نتیجه مصرف برق كمتر، به‌طور غیرمستقیم بر میزان تولید گازهای سمی و مضر برای محیط زیست تاثیر می‌گذارد. خاموش كردن چراغ‌هایی كه واقعا نیازی به روشنایی‌شان نداریم و استفاده كمتر از ماشین‌های لباسشویی، ظرفشویی و مایكروفر هم قدم‌های كوچك ولی موثری در «سبزتر» زندگی كردن هستند.

هدر نرفتن گرما از درزهای پنجره و در نیز مهم است. اگر در فضای شما چنین اتفاقی می‌افتد به فكر چاره‌ كار باشید تا هم در هزینه انرژی شما صرفه‌جویی شود و هم از هجوم دوده و آلودگی هوا در زمستان به دامن فضای‌ خانه‌تان جلوگیری كنید. امروزه بسیاری از خانه‌ها یا فضاهای بسته با پنجره‌های دولایه ساخته می‌شوند. اگر بتوان این انتخاب درست را برای خانه‌ها و فضاهای فاقد چنین امكانی نیز انجام داد، هم از آلودگی صدا و هم از آلودگی هوا در فضای بسته تا حد زیادی جلوگیری شده و هم به كاهش مصرف انرژی سرمایشی/ گرمایشی كمك زیادی می‌شود.

قدم سوم: تنظیم مصرف آب

كمتر كردن شست‌و شوهای نه چندان واجب از قبیل پرده‌ها یا فر‌ش‌ها، استفاده از آب شست‌و‌شوی میوه و سبزی برای آبیاری گلدان‌ها، باغچه‌ها و باغچه‌های كوچك، تنظیم آب وارده به مخزن توالت‌ها، نحوه شستن ظروف و درنهایت رعایت پاكیزگی همگی به حفظ منابع محدود و كمیاب آب یاری می‌رساند.

قدم چهارم: تنظیم روشنایی

در یك خانه سبز و طبیعت‌مدار نیاز دسترسی به روشنایی منطبق بر این هدف، نكته مهم دیگری است كه باید به آن توجه داشت. روشنایی شدید و بیش از اندازه مورد نیاز، بر فرآیند طبیعی چشم‌ تاثیر منفی دارد در حالی كه گرمای حاصل از روشنایی زیاد نیز آزاردهنده خواهد بود. اغلب چراغ‌های روشنایی بیش از روشنایی، گرما تولید می‌كنند. لامپ‌هایی كه اصطلاحا «CFLs» نامیده می‌شوند (compact fluazescent lamps) حداقل 12برابر بیش از لامپ‌های معمولی عمر می‌كنند و مصرف شان یک‌پنجم لامپ‌های 60 واتی  است.

این نوع لامپ‌ها شبیه لامپ‌های فلورسنت عمل می‌كنند. نور زیادی تولید می‌کنند ولی خود حباب داغ نمی‌شود. این لامپ‌ها گرچه به لحاظ كیفیت، نور سردتری دارند و قیمت آنها هنوز كمی گران است ولی هرگز نباید نور طبیعی ورودی از پنجره‌ها و نورگیرها را از دست داد. بهترین صرفه‌جویی استفاده حداكثری از نور طبیعی است. اگر نور طبیعی در فضای شما (به‌خصوص نشیمن، غذاخوری و اتاق مطالعه) كم است، می‌توانید از آینه مناسبی برای تشدید نورپردازی طبیعی استفاده کنید.

قدم پنجم: ایجاد فضای سبز در خانه

یكی از راه‌های جذاب زندگی طبیعت‌مدارانه، (به‌خصوص اگر در طبقه آخر ساختمان ساكن باشید یا حداقل تراس كوچكی داشته باشید) به وجود آوردن فضای سبز است. می‌توان از گیاهان مقاوم به آفتاب یا سایه‌دوست مطابق با نور طبیعی فضا در گلدان‌های متنوع استفاده كرد؛ گیاهان و درختچه‌هایی كه هم فضا را زیبا می‌كنند و هم به نوعی به تصفیه و تلطیف هوا یاری می‌رسانند.

امروزه اصطلاح  روف گاردن به اصطلاحی آشنا در معماری شهرها تبدیل شده است. به فكر كردن درباره امكان ایجاد چنین فضای دلنشینی روی بام‌ها و تراس‌ها ادامه می‌دهیم! گرچه عملی كردن آن راه دشوار و پرهزینه‌ای نیست.

قدم ششم: پرهیز از مواد سمی

همه ما خواهان زندگی در فضایی سالم و به دور از آلودگی‌ها هستیم درنتیجه وقت گذاشتن برای جست‌وجو در این زمینه هرگز وقت تلف كردن نخواهد بود. تصمیمات ما عموما در پهنه داخلی بنا می‌تواند اتفاق بیفتد چراكه در ساخت بناها متاسفانه ما چندان نقشی نداریم. انتخاب رنگ‌ها و موادی كه دوستدار طبیعت باشند گرچه شاید وقت و هزینه بیشتری بطلبد ولی درنهایت سود آن عاید خود، خانواده‌ها و عزیزان‌مان خواهد شد.

صنعت رنگ‌سازی با سرعت زیادی به سمت «سبزتر» شدن گام برمی‌دارد. پیش از این هنگامی كه فضایی را نقاشی می‌كردند، بوی رنگ همان‌طور كه از نو شدن در و دیوار خبر می‌داد، نشان از آزاد شدن گازهای سمی موجود در تركیب رنگ مورد استفاده بود ولی امروزه رنگ‌هایی موجودند كه گرچه به طول كامل خالی از مواد سمی نیستند اما میزان آن به حداقل رسانده شده است. رنگ‌هایی كه بر پایه آب تركیب و رقیق می‌شوند، مواد سمی كمتری دارند.

مواد به كار رفته در آشپزخانه‌ها یا میز، صندلی و تختخواب‌ها نیز می‌توانند مواد سمی از خود متصاعد كنند؛ مثلا در «MDF»ها به منظور چسباندن ورقه‌های فیبری به یكدیگر از رزین استفاده می‌شود كه از خود ماده سمی «فورمالدئید» منتشر می‌كند. راه گریز از استفاده از MDFها، بازیافت چوب‌های قدیمی است. می‌توان MDFهایی نیز ساخت كه از بازیافت تخته‌های نازك چوب بازیافتی درست شده باشند. این MDFها گران‌تر درمی‌آیند ولی سالم‌ترند و سلامتی بسیار مهم است.

قدم هفتم: بازیافت

دستی به روی لوازم قدیمی و مرغوب كشیدن و آنها را نونوار كردن حداقل برای طبیعت، بهتر از خریدن وسایل نوست؛ البته لوازم نو، درخشان و به روز لذت فراوانی دارد ولی ضرر آنها برای طبیعت كم نیست. با این تصمیم منابع طبیعی كمتر آسیب می‌بینند درحالی كه لوازم قدیمی حسی از اصالت و خاطره با خود دارند و با این كار محیط زیست نیز پاكیزه‌تر می‌شود. استفاده از مواد و مصالح ساختمان‌های قدیمی در ساخت بناهای جدید نیز همین فایده را دارد. 

می‌توان با تركیب كردن یا حذف و اضافه كردن بخش‌هایی از یك وسیله قدیمی، یك وسیله كارآمد و ابتكاری داشت و آن را در فضاهای داخلی بناها مورد استفاده قرار داد؛ مثلا از یك تخته در قدیمی به عنوان پارتیشن و جداكننده دو فضا بهره برد یا آن را به قطعات كوچك‌تر برش زد و به جای كتابخانه یا قفسه استفاده كرد.

برای یافتن راه‌های خلاقانه در این زمینه می‌توان به سایت‌های اینترنتی مراجعه كرد؛ سایت‌هایی كه مشخصه همه آنها كلمه «eco» است.  عمل بازیافت در مورد اشیا، لوازم فلزی و شیشه‌ای به‌صرفه‌تر است؛ البته كار خانم‌های خانه‌دار نیست!‍ ولی می‌توان در بازار از این نوع مصالح و مواد با قیمت مناسب‌تری پیدا كرد.