بسیاری از ما گمان می کنیم که ارگانیک یعنی طبیعی و گیاهی. درست است که یکی از ارکان ارگانیک وجود مواد طبیعی و گیاهی در محصول است اما این تنها رکن آن نیست با توجه با تعاریف مربوط به ارگانیک بودن حتی آب هم می‌تواند غیرارگانیک باشد! از طرف دیگر این روزها دیگر ارگانیک تنها به مواد غذایی اطلاق نمی‌شود بلکه مواد آرایشی بسیاری وارد بازار شده که ادعای ارگانیک بودن دارند؛ موادی که قیمتی بسیار بالاتر دارند و عموما هم بی‌رنگ و رویند ولی می‌گویند بسیار سالم‌ترند! در مواجهه با این محصولات با چند سوال روبه‌رو می‌شویم؛ اینکه آیا واقعا ممکن است یک محصول آرایشی ارگانیک باشد و چطور باید این ارگانیک بودن را تشخیص داد و همچنین این محصولات ارگانیک به چه کسانی توصیه می‌شوند و... برای پاسخ به این سؤال‌ها سراغ دکتر مسعود داوودی، متخصص پوست و مو رفتیم تا از نظر یک کارشناس جواب‌ها را بیابیم.
ارگانیک بودن یعنی چه؟
ارگانیک یعنی محصول مورد نظر در روندی طبیعی تهیه شده باشد. در محصولات غذایی ارگانیک مثل میوه یا محصولات کشاورزی، ارگانیک یعنی به صورت طبیعی و بدون استفاده از کود یا آفت‌کش‌های شیمیایی کشت و تهیه شده باشد درست مانند روش‌های قدیمی کشاورزی که از آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی استفاده نمی‌کردند؛ از این جهت است که پشت عنوان ارگانیک «تهیه شده به روش کاملا طبیعی» می‌آید. در مورد لوازم آرایشی و بهداشتی هم قاعدتا باید همین معنا و مفهوم وجود داشته باشد ولی از آنجا که تهیه محصولات آرایشی بدون تداخلات شیمیایی بسیار مشکل و هزینه‌بر است به نظر می‌رسد که تهیه یک محصول آرایشی- بهداشتی کاملا ارگانیک غیرممکن است و تنها درصد خاصی از مواد درون آن ارگانیک است.
هیچ محصولی صد درصد ارگانیك نیست
دلیل دیگر براین مدعا که در محصولات آرایشی ارگانیک صددرصد نداریم این است که اگر قرار باشد این محصولات کاملا ارگانیک باشند تنوع بسیار کمی پیدا می‌کنند، همانند گذشته که برای رنگ مو چند مورد محدود حنا و وسمه و... را داشتیم و نهایتا ترکیب آنها می‌توانست چند رنگ محدود دیگر ایجاد کند و به طور حتم امروز نمی‌توان با همان مواد محدود این تنوع بی‌حد مواد آرایشی را تولید کرد بنابراین تولیدکنندگان ناچار می‌شوند برای افزایش تنوع افزودنی‌هایی را به این مواد گیاهی اضافه کنند.
از طرف دیگر بسیاری از چیزها از جمله یک گیاه خاص به نظر طبیعی می‌آیند اما باید پرسید آیا واقعا در تهیه و پرورش آنها همه اصول ارگانیک بودن لحاظ شده است، آیا آب آبیاری یا کودهای مصرفی همه استانداردها را داشته‌اند.
به دنبال كدام ارگانیك‌ها بروید؟
به نظر می‌رسد چه در اینجا و چه در خارج از کشور روی کلمه ارگانیک کمی اغراق وجود دارد و به هرچه که تا حدودی مواد گیاهی و طبیعی در آن وجود دارد، نام ارگانیک می‌دهند و با قیمت بالاتر به فروش می‌رسانند در حالی که به طور استاندارد محصولی ارگانیک دانسته می‌شود که بالای 70 درصد آن از مواد گیاهی و بدون هیچ‌گونه تداخل شیمیایی باشد. یادتان باشد محصولات ارگانیک (Organic) محصولاتی هستند که در تمام مراحل رشدشان با سیستم طبیعی هماهنگ باشند و در خاکی که از چند سال قبل هیچ‌گونه سموم دفع آفات گیاهی مانند علف هرزکش‌ها، قارچ‌کش‌ها و مواد شیمیایی در آن استفاده نشده و فقط با مواد طبیعی مانند کمپوست گیاهی تقویت شده، رشد کرده باشند. این محصولات به دلیل پروسه تولید گران‌تر از سایر محصولات هستند و این موجب شده برخی از تولیدکنندگان بدون داشتن شرایط لازم از این نام استفاده کنند پس در خرید محصولات ارگانیک دقت کافی داشته باشید.
چطور ارگانیک بودن را تشخیص دهید
ادعای ارگانیک بودن یک محصول آسان است ولی ثابت کردن اینکه محصول تهیه شده کاملا بدون دخالت‌های شیمیایی و صنعتی به ثمر رسیده است، آسان نیست و تنها شیمیدا‌ن‌ها می‌توانند از عهده آن بربیایند تا جایی که حتی آبی که در تهیه محصول از آن استفاده شده آغشته به مواد شیمیایی بوده یا خیر. به هر حال آب چشمه هم ممکن است در مسیر خود با مقداری از مواد شیمیایی ناشی از کارخانه‌ها یا... مخلوط شده باشد. بهترین راه این است که روی محصول به دنبال برچسب USDA باشید؛ استانداردی که تعریف می‌کند میزان ارگانیک بودن آن محصول در حد استانداردهاست؛ یعنی بالای 70 درصد موادی که در آن به کار رفته است ارگانیک بوده ست. یادتان نرود خیلی بعید است محصولی صددرصد ارگانیک تولید شود.
ارگانیک‌ها هم باعث حساسیت می‌شوند؟
ارگانیک بودن به این معنا نیست که محصول کاملا بی‌خطر است و هر کسی می‌تواند از آن استفاده کند. کسی که پوست حساسی دارد و مدام درگیر اگزما و دیگر حساسیت‌های پوستی می‌شود، ممکن است نسبت به محصولات ارگانیک هم حساسیت داشته باشد مثلا اگر آلرژی‌های غذایی را در نظر بگیریم، شایع‌ترین موادی که موجب عود چنین آلرژی‌هایی می‌شوند همان مواد گیاهی مثل توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی، خربزه، طالبی، آجیل و... هستند. بنابراین نمی‌توان معیار را این قرار داد که هرمحصول گیاهی و ارگانیک حساسیت نمی‌دهد؛ چرا که مواد صددرصد گیاهی هم می‌توانند باعث آلرژی شوند پس اشخاص با پوست‌های حساس نباید به صرف ارگانیک بودن اقدام به خرید کنند.
پزشکان چه توصیه‌ای دارند؟
در درمان بیماری‌های پوستی، ما پزشکان بیشتر گرایش داریم که از نسخه‌های ساختنی استفاده و از محصولات کارخانه‌ای پرهیز کنیم و کرم‌ها و لوسیون‌های ساختنی و به اصطلاح جالینوسی را تجویز کنیم؛ چرا که در داروهای کارخانه‌ای مواد افزاینده‌ای چون نگهدارنده‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و مواد قارچ‌کش و... وجود دارد که ممکن است برای پوست‌های حساس مشکل ایجاد کند بنابراین با تجویز داروهای ساختنی از مواد نسبتا گیاهی و سالم‌تر مثل اوسرین می‌توان تا حدی به ارگانیک بودن نزدیک شد. باید یادآورشد اگر بخواهیم در تجویز داروها و کرم‌های بهداشتی زیاد به ارگانیک بودن متکی باشیم هزینه‌ها سرسام‌آور خواهد شد و امکان درمان برای بعضی‌ها دور از دسترس می‌شود.
كدام‌یك مرغوب‌ترند؟
به طور حتم لوازم آریشی ارگانیک بر غیرارگانیک ترجیح داده می‌شود(به شرط آنکه نسبت به ارگانیک بودن مطمئن باشیم)اما همان‌طور که گفتیم نکته مهم استفاده معقول از لوازم آرایشی است نه ارگانیک بودن یا نبودن. در بین انواع لوازم آرایشی اگر بخواهیم برای بعضی از آنها هزینه بیشتری کنیم و برخی را ارگانیک بگیریم باید لوازم آرایشی را که به مخاط نزدیک‌تر هستند، مرغوب‌تر تهیه کنیم مثلا رژلب یا لوازم آرایشی چشم باید بهتر باشند چرا که به‌راحتی از طریق مخاط وارد بدن ما می‌شوند ولی کرم‌پودر از مخاط دور است و تنها با پوست در تماس است و در نتیجه ضرر کمتری برای سلامت خواهد داشت.
عارضه هم دارند؟
یکی از مواردی که درباره استفاده از لوازم آرایشی مطرح است این است که استفاده مداوم از چنین محصولاتی می‌تواند برخی از بیماری‌های پوستی مثل آکنه یا جوش‌ها را تشدید کند زیرا یکی از مواد ارگانیکی که از پشم گوسفند به وجود می‌آید اوسرین است که در بسیاری از کرم‌های آرایشی و بهداشتی وجود دارد. در این صورت اگر افراد مستعد جوش از کرم‌های ارگانیک حاوی این ماده استفاده کنند به احتمال زیاد آکنه‌های‌شان شدیدتر می‌شود بنابراین تنها انتخاب محصول ارگانیک برای سلامت پوست کافی نیست بلکه باید شرایط پوست هم در نظر گرفته شود. یادتان باشد صرف ارگانیک بودن به معنای بی‌ضرر بودن نیست بلکه چون در تهیه این محصولات از آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی استفاده کمتری شده است، ضرر این سموم شیمیایی برای پوست کمتر است، بنابراین تنها می‌توان آنها را کم‌ضررتر دانست.
كدام محصول را بخریم؟
نظر شخصی بنده این است که اگر لوازم آرایشی استاندارد را انتخاب کنیم حتی اگر ارگانیک هم نباشند مشکل چندانی ایجاد نمی‌کنند؛ آنها هم که پوست‌شان حساس است ممکن است ارگانیک‌ها هم برای‌شان حساسیت‌زا باشد، نکته مهم در انتخاب لوازم آرایشی تنها این است که تقلبی نباشد و بتوان با توجه به برند آن از مواد سازنده‌اش آگاهی حاصل کرد و نسبت به سمی نبودن آنها اطمینان یافت. شرط اصلی برای سلامت پوست این است که میزان استفاده از مواد آرایشی کم باشد، هرقدر استفاده کمتر باشد عوارض هم کمتر خواهد بود.
متاسفانه الگوی مصرف لوازم آرایشی در ایران متفاوت از کشورهای اروپایی و دیگر کشورهاست. اگر خانم‌های آنجا تنها برای مهمانی‌ها آرایش می‌کنند و در فعالیت‌های روزمره و محل کار مواد آرایشی به کار نمی‌برند در ایران خانم‌ها به طور روزانه از مواد آرایشی استفاده می‌کنند و حتی در محل کار هم بدون آرایش ظاهر نمی‌شوند و همین استفاده زیاد چه ارگانیک باشد و چه نباشد، مشکلاتی را به همراه خواهد آورد.
ارگانیك‌ها مسمومیت زا هستند؟
در محصولات آرایشی قدیمی و رنگ‌‌موها سرب وجود داشت ولی این روزها کمتر از این ماده در محصولات استفاده می‌کنند حتی در وسمه که در قدیم به عنوان رنگ موی طبیعی به کار می‌رفت هم سرب
وجود داشت اما گزارشی مبنی بر مسمومیت با وسمه تا به حال ثبت نشده است.
مسمومیت با سرب بیشتر در مصرف آب لوله‌کشی‌های فرسوده و کسانی که شغل‌شان نقاشی است یا افرادی که خانه‌هایی نزدیک کارخانه‌های باطری‌سازی دارند، مشاهده شده است ولی تا به حال مسمومیت سرب ناشی از محصولات آرایشی مثل رنگ مو گزارش نشده مگر اینکه مواد آرایشی تقلبی، ارزان‌قیمت و سمی باشند.
